Patron

O tym, że anioły istnieją wiemy na pewno, ponieważ zostało nam to objawione w Piśmie Świętym. Księgi Starego i Nowego Testamentu często wspominają o tych Posłańcach Bożych i misjach, których wykonanie powierzył im Stwórca. Na potwierdzenie tych słów przytoczmy kilka wydarzeń, w których anioły brały udział: trzech aniołów pod postacią ludzi objawiło się Abrahamowi, zapowiadając mu narodzenie syna; anioł Rafał towarzyszył w podróży młodemu Tobiaszowi; anioł Gabriel przepowiedział Zachariaszowi narodzenie się świętego Jana Chrzciciela i zwiastował Maryi Pannie wcielenie się w Jej łonie Syna Bożego; aniołowie ogłosili niewiastom przybyłym do grobu Pańskiego zmartwychwstanie Zbawiciela itd.

Figurka św. Michała Archanioła
Figurka św. Michała Archanioła

Mając na uwadze te fakty nie możemy mieć żadnych wątpliwości co do tego, że anioły, tak jak my, są stworzeniami Bożymi. Problem nastręcza, bardzo dyskusyjna, kwestia ich natury. Na przestrzeni wieków wielu ludzi starało sieją rozstrzygnąć.

Święty Augustyn porównywał substancję aniołów do materii słońca i gwiazd. Jan Duns Szkot twierdził, że składają się z "materii duchowej", możliwie jak najbardziej mglistej. Święty Tomasz z Akwinu, nazwany Anielskim Doktorem, uważał anioły za "czyste inteligencje" istniejące w przestrzeni wieczności. Ten ostatni w połowie XIII wieku ustalił hierarchię aniołów oraz dokonał ich podziału. Siedemdziesiąt lat później, około 1320 roku, Dante Alighieri opublikował "Boską Komedię" z ostatecznym uporządkowaniem wszystkich stworzeń dobrych i złych. Ci dwaj autorzy ustalili hierarchię aniołów raz na zawsze.

Według nich najwyższą klasę tworzą serafiny. Są to anioły miłości, światła i ognia. Cherubiny są niebiańskimi kronikarzami oraz dawcami wiedzy. Trony przynoszą nam sprawiedliwość Boga. Panowania regulują obowiązki i przez nie manifestuje się majestat Boga. Cnoty czynią na Ziemi cuda, a także obdarzają wdziękiem i męstwem. Zwierzchnictwa natomiast ochraniają religię.

Chociaż aniołami zwiemy te wszystkie duchy, to nazwa ta przypisana jest szczególnie do aniołów tworzących ósmy i dziewiąty rząd hierarchii niebieskiej. Wyraz anioł znaczy posłannik albo posłaniec. Aniołów używa Pan Bóg jako posłanników do rzeczy zwyczajnych, a archaniołów do wypadków nadzwyczajnych i najważniejszych. Z tego ostatniego rzędu pochodzą archaniołowie: Gabriel, Rafał i Michał. Imiona, które noszą określają ich przymioty. Michał znaczy "któż jak Bóg". Gabriel wyraża potęgę Bożą. Rafał przedstawia moc Bożą uzdrawiającą.

Spośród wszystkich aniołów za najpotężniejszego uważa się św. Michała Archanioła. W księdze Daniela przedstawiony jest jako "jeden z pierwszych książąt" (Dn 10, 13 i 21) i obrońca ludu izraelskiego (Dn 12,1). Św. Juda apostoł twierdzi, że właśnie św. Michał strzegł ciała Mojżesza po jego śmierci (Jud w. 9). O św. Michale wspomina również św. Paweł apostoł (l Tes 4,16). W Apokalipsie św. Jana apostoła Michał staje na czele duchów niebieskich i prowadzi je do zwycięskiego boju z szatanem (Ap 12,7).

Jeszcze bardziej znaczenie św. Michała Archanioła akcentują księgi apokryficzne Starego Testamentu, np.: Księga Henocha, Apokalipsa Mojżesza, Apokalipsa Barucha itd. W pismach tych Michał przedstawiony jest jako książę aniołów. Występuje również jako osoba pierwsza po Panu Bogu, obdarzona szczególnym zaufaniem Stwórcy. Jest on aniołem sądu, sprawiedliwości i kar Bożych, a zarazem aniołem łaski i miłosierdzia Bożego.

W Apokalipsie Barucha św. Michał "dzierży klucze do Królestwa Niebieskiego", a w południowosłowiańskiej wersji tego apokryfu w ręku trzyma nie klucze, ale ogromną skarbonę, w którą zbiera ludzkie modlitwy.

Pisarze pierwszych wieków chrześcijaństwa uważają św. Michała za tego, któremu Bóg powierza zadania wymagające szczególnej siły. Archanioł ten wstawia się za ludźmi u Boga, stoi u wezgłowia umierających, a potem towarzyszy duszom w drodze do nieba.

Funkcje, które pełni św. Michał, sprawiły, iż był aniołem szczególnie chętnie portretowanym przez dawnych mistrzów. Najczęściej jest on przedstawiany ze skrzydłami, jako wojownik Boży i pogromca smoka. Jako anioł ważący dusze w dniu Sądu Ostatecznego, trzyma w dłoni wagę sprawiedliwości. W każdej poważniejszej świątyni katolickiej z czasów średniowiecza istnieje ołtarz lub choćby wizerunek św. Michała Archanioła.

O żywym kulcie św. Michała świadczy fakt, że już w II w. istniało w Cheretopa we Frygii (Mała Azja) jego słynne sanktuarium z cudownym źródełkiem, które było miejscem bardzo licznych pielgrzymek. Podobne sanktuarium, noszące nazwę "Michelion", znajdowało się w Chone, oddalonym 4 km od Kolosów (Mała Azja). W XI w. Konstantynopol posiadał aż 15 kościołów pod wezwaniem św. Michała Archanioła. Także w tym mieście był czczony powszechnie jako cudowny obraz św. Michała, istniało również sanktuarium ufundowane w rv wieku przez cesarza Konstantyna I Wielkiego.

W południowych Włoszech na górze Gargano znajduje się, istniejące do dnia dzisiejszego, sanktuarium św. Michała Archanioła. Jak głosi podanie, właśnie tutaj w latach 492-494 św. Michał dwa razy ukazał się św. Wawrzyńcowi Maiorano. Opiekę nad tym licznie nawiedzanym miejscem kultu roztaczają zakonnicy św. Wilhelma.

Jednak najsławniejszą budowlą poświęconą czci św. Michała jest kościół i klasztor wzniesione na Mont-Saint-Michel pod Avranches, leżącym na skalistej wysepce tuż przy północnych brzegach Francji. W 708 roku św. Michał miał się w tym miejscu ukazać św. Aubertowi. Od 966 roku opiekę nad sanktuarium sprawują benedyktyni, których, dla podtrzymania kultu św. Michała, sprowadził wódz normański Ryszard I. Podczas rewolucji francuskiej zakonników wypędzono z wyspy. Wrócili tu dopiero w 1966 roku wprowadzeni uroczyście przez prezydenta G. Pompidou.

Na Zachodzie święty Michał posiadał jeszcze inne sanktuaria: w Caltanisetta na Sycylii, w La Sagradi S. Michele w Piemoncie, na górze Guaro koło Neapolu, w Anglii na wzgórzu Tombe.

Świętego Michała Archanioła obierano na patrona zgromadzeń zakonnych. W roku 1167 Alfons Henryk, król Portugalii, ustanowił zakon pw. św. Michała. Również w Polsce sługa Boży ks. Bronisław Markiewicz założył zgromadzenie zakonne, którego patronem został św. Michał Archanioł (michalici). Oprócz zgromadzenia męskiego ojciec założyciel dał początek Zgromadzeniu Sióstr św. Michała Archanioła (michalitki) oraz ruchom apostolskim, które skupiają duchownych i świeckich współpracowników.

O popularności i wielkiej czci, którą darzono św. Michała w dawnej Polsce, świadczy fakt wzniesienia pod jego wezwaniem ponad 300 kościołów, a nazwy 222 miejscowości pochodzą od jego imienia.

Św. Michał jest czczony jako opiekun kościoła, podobnie jak kiedyś był aniołem opiekuńczym synagogi. W roku 1950 papież Pius XII ogłosił Archanioła patronem policjantów.

Przy reformie kalendarza liturgicznego, która miała miejsce w 1969 roku, do święta Michała Archanioła, przypadającego na dzień 29 września, dołączono wspomnienia archaniołów Gabriela i Rafała.